HIRSIZLIK SUÇU NEDİR? (TCK m 141-142)
Hırsızlık suçunu TCK m. 141 uyarınca failin, zilyedinin rızası olmadan başkasına ait taşınır bir malı, kendisine veya başkasına bir yarar sağlamak maksadıyla bulunduğu yerden alması” olarak tanımlayabiliriz.
Hırsızlık suçu ile korunmak istenen hukuki yarar “mülkiyettir”.
Bu suç ile mülkiyet belirli saldırılara karşı, yani (taşınır) malın bulunduğu yerden alınmasına karşı korunmaktadır. Malın bulunduğu yerden alınması ise, mal üzerinde başkasına ait fiili egemenlik anlamında zilyetliğin ihlal edilmesi anlamına gelir. Bu yüzden hırsızlık suçunun gerçekleşmesi için malın sahibi olmaya gerek yoktur. Yargıtay kararlarına baktığımız zaman da suç ile hem mülkiyet hem de zilyetliğin korunduğunu görmekteyiz. Suça konu olan şeyi fiilin işlendiği sırada elinde tutan bulunduran kişi (zilyet) aynı zamanda o malın sahibi değilse, zilyet suçtan zarar gören, malın asıl sahibi ise mağdurdur. Yani ödünç alınan bir mal üzerinde hırsızlık gerçekleşebileceği gibi, hırsızdan malı çalan kişi de hırsızlık suçunun faili olacaktır.
Hırsızlık suçunun gerçekleşebilmesi için suça konu olan malın taşınır olması gerekmektedir.
Taşınır olma, TMK m. 762 uyarınca taşınır (menkul) olmasına göre değil, fiilen taşınmasının mümkün olup olmamasına göre belirlenir. Suçun kanuni tanımında ifade edilen “bulunduğu yerden alma” unsurunun taşınmazlar bakımından gerçekleştirilmesi mümkün olmadığından, taşınmazlar bu suça konu olmaz ise de, binanın kapısı veya penceresi gibi taşınmazlar üzerindeki (sökülüp götürülebilen/ ayrılabilen) parçalar da hırsızlık suçuna konu oluşturabilir.
Hırsızlık Suçunun Yaptırımı Nedir?
Basit Hırsızlık Suçu
Hırsızlık suçunun temel şekli TCK m. 141’de düzenlenmiştir. “Zilyedinin rızası olmadan başkasına ait taşınır bir malı, kendisine veya başkasına bir yarar sağlamak maksadıyla bulunduğu yerden alan kimseye bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası verilir.” Buna göre hırsızlık suçunun basit haliyle işlenmesi halinde faile 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası verilir. Ancak nitelikli hırsızlık suçunun işlenmesi halinde yaptırımı daha fazla olmaktadır.
Hırsızlık Suçunun Nitelikli Halleri
TCK m. 142’de düzenlenmiştir. Nitelikli hırsızlık suçunun cezası işlenen fiillere göre ikiye ayrılmıştır.
- Hırsızlık suçu;
- Kamu kurumlarında veya ibadete ayrılmış yerlerde bulunan herhangi bir kimseye ait eşya hakkında veya kamu hizmetine özgülenmiş mallar hakkında ( md. 142/1-a),
- Toplu taşıma araçlarında veya bunların duraklarında, varış veya kalkış yerlerinde (md.142/1-c),
- Afet veya genel bir felaketin etkilerini önlemek veya azaltmak amacıyla hazırlanan mal hakkında (md.142/1-d),
- Gelenek veya özgülenme veya kullanımları gereği açıkta bırakılmış eşya hakkında (md.142/1-e),
işlenirse fail 3 yıldan 7 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
- Hırsızlık suçu;
- Kişinin malını koruyamayacak durumda olmasından veya ölmesinden yararlanarak (md.142/2-a),
- Elde veya üstte taşınan eşyayı çekip almak suretiyle ya da özel beceriyle (md.142/2-b),
- Doğal bir afetin veya sosyal olayların meydana getirdiği korku veya kargaşadan yararlanarak (md.142/2-c),
- Haksız yere elde bulundurulan veya taklit anahtarla ya da diğer bir aletle kilit açmak “veya kilitlenmesini engellemek” suretiyle (md.142/2-d),
- Bilişim sistemlerinin kullanılması suretiyle (md.142/2-e),
- Tanınmamak için tedbir alarak veya yetkisi olmadığı halde resmi sıfat takınarak (md.142/2-f),
- Büyük veya küçük baş hayvan hakkında (md.142/2-g),
- Herkesin girebileceği bir yerde bırakılmakla birlikte kilitlenmek suretiyle ya da bina veya eklentileri içinde muhafaza altına alınmış olan eşya hakkında (md.142/2-h),
işlenirse fail hakkında 5 yıldan 10 yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Hırsızlık suçunun, yukarıda sayılmış olan hallerden (b) bendinde belirtilen surette, beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda olan kimseye karşı işlenmesi halinde, verilecek olan ceza üçte biri oranına kadar arttırılır.
Hırsızlık suçunun sıvı veya gaz halindeki enerji hakkında ve bunların nakline, işlenmesine veya depolanmasına ait tesislerde işlenmesi halinde, “5 yıldan 12 yıla kadar hapis cezasına” hükmolunur. Bu fiilin bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, “ceza yarı oranında artırılır” ve onbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur (TCK md. 142/3).
Hırsızlık suçunun işlenmesi sonucunda haberleşme, enerji ya da demiryolu veya havayolu ulaşımı alanında kamu hizmetinin geçici de olsa aksaması hâlinde, yukarıdaki fıkralar hükümlerine göre verilecek ceza yarısından iki katına kadar artırılır. (TCK md. 142/5)
Hırsızlık Suçunda Cezayı Arttıran Haller
Hırsızlık suçunun yukarıda sayılmış olan nitelikli halleri dışında, gece vakti işlenmesi cezayı arttıran nedenlerden birisidir. Hırsızlık suçunun gece vakti işlenmesi durumunda faile verilecek ceza yarı oranında arttırılmaktadır.
Hırsızlık Suçunun Paylı veya Elbirliği ile Malik Olunan Mal Üzerinde İşlenmesi
Hırsızlık suçunun paydaşlardan veya elbirliği ile malik olunan mal üzerinde işlenmesi halinde fail 2 aydan 1 yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır. Suçun bu halinin işlenmesi halinde soruşturma yapılması mağdurun şikâyetine bağlıdır. Hırsızlık suçunda cezayı azaltan nedenler arasında bu durum da yer alır.
Hırsızlık Suçunda Cezayı Azaltan Haller
- Hırsızlık suçunun bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi halinde fail 2 aydan 1 yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır. Suçun bu halinin işlenmesi halinde soruşturma yapılması mağdurun şikayetine bağlıdır.
- Hırsızlık suçunun konusunu oluşturan malın değerinin azlığı nedeniyle, verilecek cezada indirim yapılabileceği gibi, suçun işleniş şekli ve özellikleri de göz önünde bulundurularak, ceza vermekten de vazgeçilebilir.
- Hırsızlık suçunun, malın geçici bir süre kullanılıp daha sonra iade edilmek üzere işlenmesi halinde, şikayet üzerine, verilecek ceza yarı oranına kadar indirilir. Ancak malın suç işlemek için kullanılmış olması halinde bu hüküm uygulanmaz.
- Hırsızlık suçunun ağır ve acil bir ihtiyacı karşılamak için işlenmesi halinde, olayın özelliğine göre, verilecek cezada indirim yapılabileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.
Hırsızlık Suçunda Etkin Pişmanlık
Hırsızlık suçu sebebiyle mağdurun uğradığı zarar giderilirse, sanığa etkin pişmanlık nedeniyle ceza indirimi yapılması mümkündür (TCK m.168)
Hırsızlık suçu nedeniyle mağdurun uğradığı zarar soruşturma aşamasında, yani dava açılıncaya kadar giderilirse verilecek cezanın 2/3 oranına kadarı indirilir. Hırsızlık suçu sebebiyle mağdurun uğradığı maddi zarar kovuşturma aşamasında, yani mahkemeye dava açıldıktan sonra giderilirse sanığa verilecek ceza 1/2 oranında indirilir.
Hırsızlık Suçunun Cezası Paraya Çevrilir mi? (Adli Para Cezası)
Adli para cezası, hapis cezasının paraya çevrilmiş halidir. Adli para cezası, bir yıl veya altında olan hapis cezaları için verilebilmektedir. Basit hırsızlık suçunun alt sınırı 1 yıl olduğu için mahkeme tarafından basit hırsızlık suçuna dair alt sınırdan ceza verilmesi halinde, hapis cezası adli para cezasına çevrilebilir.
Diğer yandan nitelikli hırsızlık suçunda cezayı azaltan nedenlerin olması, teşebbüs, etkin pişmanlık gibi durumların mevcut olması halinde ceza 1 yıl veya daha altında olur ise adli para cezasına çevrilebilir. Hakimin takdirinde olan bir durumdur.
Hırsızlık Suçunda Görevli Mahkeme
Hırsızlık suçunda görevli mahkeme asliye ceza mahkemesidir. Dava, suçun işlendiği yerde asliye ceza mahkemesinde görülecektir.